" Το "Σύνδρομο της Στοκχόλμης" είναι μία παράδοξη κατάσταση κατά την οποία οι όμηροι, οι αιχμάλωτοι, οι δέσμιοι κάποιων άλλων, ταυτίζονται και τρέφουν συμπάθεια προς αυτούς που τους αιχμαλώτισαν και από τους οποίους εξαρτώνται απόλυτα για την επιβίωσή τους.Ο όρος "Σύνδρομο της Στοκχόλμης" (Stockholm Syndrome) καθιερώθηκε από το Σουηδό ψυχίατρο και εγκληματολόγο Nils Bejerot που βοήθησε την αστυνομία κατά τη διάρκεια τής ληστείας τής τράπεζας Sveriges Kreditbank, στο Normalstong τής Στοκχόλμης, τον Αύγουστο τού 1973.Οι ληστές κράτησαν για 6 ημέρες ομήρους τέσσερις υπαλλήλους τής τράπεζας οι οποίοι, σύμφωνα με τον Bejerot, εξαρτήθηκαν συναισθηματικά από τους θύτες τους, ταυτίστηκαν μαζί τους, τους βοήθησαν και συνέχιζαν να τους υποστηρίζουν για πολλά χρόνια μετά την απελευθέρωσή τους. "
Τον περασμένο Μάιο εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου έδειξε να σπάει τα δεσμά της ατέρμονης ενοχικής σιωπής του και βγήκε στο δρόμο, στις πλατείες.
Άνθρωποι που μέχρι εκείνη τη μέρα θεωρούνταν βολεμένοι και συστημικοί, αποφάσισαν να πράξουν. Όχι με την ψήφο τους, όχι με τη σιωπή τους, αλλά με τη φυσική τους παρουσία.
Αυτό το φαινόμενο το συναντάμε πολύ σπάνια σε καιρό ειρήνης σε μια -κατά τα φαινόμενα- δημοκρατική κοινωνία και από μόνο του χρήζει κοινωνιολογική ερμηνεία, ενώ παράλληλα αξίζει θαυμασμού.
Άσχετα από τα κίνητρα, τα οποία -το δίχως άλλο- ήταν πολλά και ετερόκλητα, άσχετα από τις επιδιώξεις, οι οποίες επίσης ήταν αλλότριες, το ίδιο το Φαινόμενο συνιστά μια αντίδραση σε ένα κοινό Σύστημα. Βέβαια, το Σύστημα, παρά τον αρραγή του εαυτό, εξηγείται ενίοτε από διαφορετικές οπτικές -- άλλες πραγματικά υφιστάμενες και άλλες φαντασιόπληκτες, κάλπικες και παραπλανητικές .
Πέρα όμως από τις πολιτικές και ιδεολογικές ερμηνείες, δε θα ήταν άστοχο να πούμε πως για πρώτη φορά από την Μεταπολίτευση, οι "πολλοί" θέλησαν να βγουν από μια φυλακή που δεν τους εκφράζει πλέον. Μια φυλακή διαφορετική για τον καθένα, υπαρκτή ή όχι, η οποία όμως περιόριζε εξίσου την ίδια τους την ύπαρξη.
Κοντολογίς, το πλήθος έδειξε να ξεπερνά το χρόνιο κοινωνικό Σύνδρομο της Στοκχόλμης.
Αυτό ισοδυναμεί με τη συνειδητοποίηση ότι το συμφέρον του, πλέον, δε βρίσκεται με τους "απαγωγείς" του.
Ακόμα καλύτερα, αυτό ισοδυναμεί με το ότι το πλήθος δεν είναι οι απαγωγείς . [αποτίναξη της ταύτισης]
Φυσικά, για να είναι μια τέτοια συνειδητοποίηση ολοκληρωμένη και δίκαιη, απαιτείται να συνοδεύεται και από την ατομική ευθύνη που ίσως καθένας να φέρει για το παράδοξο αυτό δέσιμο· η σιωπή, η πρόσκαιρη εξυπηρέτηση, η αδιαφορία, η κοίμηση, όλα αυτά μαζί.
Οι όμηροι αρχίζουν να ταυτίζονται με τους εγκληματίες που τους κρατάνε. Αρχικά τουλάχιστον, αυτή η ταύτιση αποτελεί έναν μηχανισμό άμυνας, που βασίζεται (συνήθως ασυνείδητα) στην ιδέα ότι ο εγκληματίας δεν θα βλάψει τον αιχμάλωτο εάν αυτός είναι συνεργάσιμος και ακόμη αν τον υποστηρίζει απόλυτα. Ο αιχμάλωτος προσπαθεί να κερδίσει την εύνοια του εγκληματία με σχεδόν παιδαριώδη τρόπο.Ο όμηρος συνήθως αντιλαμβάνεται τις προσπάθειες όσων επιδιώκουν να τον σώσουν, ως ενέργειες που πιθανώς θα τον βλάψουν αντί να επιτύχουν την απελευθέρωσή του. Προσπάθειες διάσωσης μπορεί να μετατρέψουν μία ανεκτή κατάσταση σε θανατηφόρα.
Ο πετροπόλεμος, η "αντίσταση κατά της Αρχής", η απ' ευθείας ρήξη με τις δυνάμεις καταστολής (απαγωγέας) έπαψαν να είναι κοινωνικά ταμπού. Η άμεση αμφισβήτηση της Αρχής, η άρνηση ανοχής, η κατανόηση και συμμετοχή σε πράξεις που άμεσα αντιτίθενται στην κατάσταση ομηρίας έπαψαν να φαντάζουν εχθρικές για την επιβίωση των απαχθέντων (πολιτών). Το υφέρπον δόγμα "καλύτερα ημιζώντανος παρά νεκρός" κατέρρευσε κάτω από το ίδιο του το βάρος, το οποίο συνέθλιψε κι αυτή τη λιγοστή ύπαρξη που απέμεινε. Η αξιοπρέπεια νίκησε την επιβίωση.
Έσπασαν όλοι τα δεσμά;
Όχι.
Παραδείγματα ανοχής, πολλά. Φόβου, ακόμα περισσότερα. Δεν αναφέρομαι σε αυτούς που τρέφονται από το Σύστημα. Μιλώ για αυτούς που ακόμα το αναγνωρίζουν ως "δικό τους", σε αυτούς που συνταυτίζουν το δικό Τους καλό με το καλό του Συστήματος. Επιβιώνει το Σύστημα = επιβιώνω κι εγώ.
Φόβος για το Άγνωστο. Ευνουχισμός της ανεξάρτητης και αυτόνομης Ύπαρξης.
Πάντα σε εξάρτηση.
Πάντα υπόδουλοι.
Πάντα φοβισμένοι.
Αν θα έπρεπε να κάνω μια αποτίμηση της "Πλατείας", αυτή θα ήταν.
Το σπάσιμο των δεσμών που μας κρατούσαν δεμένους με ένα Σύστημα που δε μας εκφράζει. (και που -μεταξύ μας- ποτέ δεν το έκανε)
Πέρα από το διαχωρισμό σε Άνω και Κάτω Πλατεία (είναι γνωστές, άλλωστε, οι θέσεις μου για τα ακροδεξιά αρθρόποδα μιάσματα της Άνω Πλατείας που λυμαίνονταν οποιαδήποτε διάθεση αντίδρασης του πολιτικά ανερμάτιστου πλήθους, αλλά και για την ενίοτε"άτεγκτη" Δημοκρατία της Συνέλευσης -στην οποία συμμετείχα και υποστήριζα φλογερά) , το διακύβευμα είναι πως ένα μεγάλο μέρος του πλήθους έφτασε πια να συνειδητοποιεί πως η επιβίωσή του δεν μπορεί να έχει μεγαλύτερη αξία από την Τιμή του.
Αυτό, ας το κρατήσουμε ως ένα μείζον θετικό σημείο.
Το ερώτημα που θα έπρεπε να μας βασανίζει τώρα είναι το αν το ίδιο πλήθος θα ταυτιστεί ξανά με ένα επόμενο, διάδοχο Σύστημα-απαγωγέα, το οποίο και πάλι δε θα το αντιπροσωπεύει, απλά θα του εξασφαλίζει λίγο περισσότερη αξιοπρέπεια. Γιατί οι επιδιώξεις μας είναι το ταβάνι των στόχων μας...
Ίσως απλά ξαναπιαστούμε στη φάκα, όπως τόσες φορές έχει γίνει στην Ανθρώπινη Ιστορία.
Ίσως, πάλι, όχι.
Προβλέψεις δε χωρούν.
Τα δεσμά έσπασαν, αλλά οι νέες επιχρυσωμένες αλυσίδες είναι ήδη κατασκευασμένες κι έτοιμες να περαστούν σε κάθε πρόθυμο αυτοκτονικό χέρι, ασυνείδητα ή ενσυνείδητα.
Ίσως, τελικά, η συνειδητοποίηση πως τα μόνα δεσμά που μας περιορίζουν είναι τα δικά μας ,να μην είναι και τόσο μακρινή όσο φαίνεται...
*Υ.Γ. : Απέφυγα συνειδητά τη χρησιμοποίηση της λέξης "λαός" στο κείμενο. Οι πιο πολλοί θα καταλάβετε το γιατί...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου