Τοξικές δόσεις

Δεν είναι λίγοι αυτοί που μέσα στην όλη αγωνία για το εάν θα επέλθει συμφωνία για τη δανειοδότηση της Ελλάδας, έκαναν το συνειρμό με τον τοξικοεξαρτημένο που με κάθε τρόπο αναζητά τη δόση του. Πέραν της ανάδειξης της πολυσημίας της γλώσσας, σίγουρα υπάρχουν ενδιαφέρουσες αναλογίες. Καταρχάς, η ίδια η ανακοίνωση της ικανοποίησης του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης ότι «πήραμε τη δόση» και κατά συνέπεια «ξημερώνει μια καινούρια μέρα» θυμίζει τον ίδιο τον παραλογισμό της χρήσης: η όποια στιγμιαία ευτυχία στην πραγματικότητα δεν μπορεί να συγκαλύψει τις άμεσες αλλά και μακροχρόνιες συνέπειες της χρήσης, όπως και τον εγκλωβισμό σε μια πολλαπλά αρνητική συνθήκη. Με τον ίδιο τρόπο, οι πανηγυρισμοί για τη «δόση» προφανώς και δεν μπορούν να συγκαλύψουν το γεγονός ότι στο όνομά της επιβλήθηκαν εξοντωτικές περικοπές, διάλυση του κοινωνικού ιστού και πρωτοφανής συνθήκη νεοαποικιοκρατικής επιτροπείας. Έπειτα, ο εγκλωβισμός στην αναζήτηση της εκάστοτε δόσης προκαλεί ανατριχιαστικούς συνειρμούς με την ίδια την έννοια της εξάρτησης ως κατεξοχήν συμπύκνωση του προβλήματος. Έτσι λοιπόν και η τρέχουσα οικονομική συνθήκη, πέραν του να αποτυπώνει το παράλογο μιας «θεραπείας» (εν προκειμένω του χρέους) που διογκώνει το πρόβλημα (της υπερχρέωσης, που μάλιστα πλέον πανηγυρικά παρατείνεται σε ακόμη μεγαλύτερο χρονικό βάθος), συνεπάγεται και την παράταση της αναγκαστικής εξάρτησης της συνολικής άσκησης πολιτικής από τις δανειακές ροές. Αυτές αναδεικνύονται σε βασική «γραμμή ζωής» για τη δημόσια δαπάνη αλλά και την οικονομία συνολικά, έστω και εάν – όπως ακριβώς συμβαίνει και την τοξικοεξάρτηση – ο κύριος όγκος των δόσεων απλώς ανακυκλώνει το πρόβλημα (εν προκειμένω τη διαρκή αποπληρωμή συσσωρευμένου χρέους). Και βέβαια η εξάρτηση τόσο από εξαρτησιογόνες ουσίες, όσο και από δανειακές ροές, δεν είναι ποτέ μια απλή συναλλαγή. Συνεπάγεται τον αναγκαστικό εγκλωβισμό του χρήστη σε ένα πολύ συγκεκριμένο φάσμα πρακτικών. Εάν στην περίπτωση της τοξικοεξάρτησης αυτός μπορεί είναι όλο το φάσμα της των παραβατικών πρακτικών και των παραλλαγών του κοινωνικού αποκλεισμού, έτσι και στην περίπτωση των δανειακών ροών έχουμε τον εγκλωβισμό μιας ολόκληρης κοινωνίας σε μια υποχρεωτική διαδικασία «αναμόρφωσης» κατά τις βουλήσεις των πιστωτών, σε ένα τεράστιο πείραμα για τo εάν μπορεί μια κοινωνία να ταπεινωθεί και να μεταλλαχθεί στα πρότυπα ενός ακραίου νεοφιλελευθερισμού. Εάν τα πράγματα έχουν έτσι, τότε είναι σαφές ότι αντί των κατευθυνόμενων πανηγυρισμών για τη «δόση», η λύση είναι να αναμετρηθούμε με το ερώτημα της απεξάρτησης από αυτές τις δανειακές ροές. Σημαίνει, επίσης, ότι αντιλαμβανόμαστε πόσο καταστροφική αλλά και απατηλή – σε όλες τις παραλλαγές της έννοιας της δόσης - είναι η λογική που λέει «αυτή είναι η τελευταία» ή «ακόμη μία και μετά τέρμα». Αντίστοιχα, αυτονόητο είναι ότι δεν μπορούμε να εγκλωβίζουμε την πολιτική αντιπαράθεση, όπως δυστυχώς θα ήθελε τμήμα της εν δυνάμει κυβερνώσας Αριστεράς, στην αποτελεσματικότητα ή μη ως προς τη διαχείριση της διεκδίκησης των δόσεων ή να διεκτραγωδούμε απλώς το γεγονός ότι θα μπορούσαμε να την είχαμε πάρει με καλύτερους τρόπους (βλ. π.χ. τη διαρκή επαναφορά της πρότασης για ένα νέο «Σχέδιο Μάρσαλ»). Όπως και στην περίπτωση των ναρκωτικών, καλές «δόσεις» δεν υπάρχουν. Παρότι η αναλογία είναι επικίνδυνος τρόπος συλλογισμού, εντούτοις ο πειρασμός να σκεφτούμε κατά αναλογία προς τη διαδικασία απεξάρτησης είναι μεγάλος. Ως γνωστόν, το πρόβλημα στη διαδικασία απεξάρτησης δεν είναι τόσο οι άμεσες συνέπειες του στερητικού συνδρόμου, που είναι οδυνηρές αλλά αντιμετωπίσιμες, όσο ο απεγκλωβισμός από όλο το φαύλο κύκλο της τοξικοεξάρτησης και τις πρακτικές που σχετίζονται με αυτήν. Έτσι και στην περίπτωση της ελληνικής κοινωνίας το ερώτημα δεν είναι τα αντιμετωπίσιμα προβλήματα μερικών μηνών σε περίπτωση διαγραφής του χρέους και αναπόφευκτης εξόδου από το ευρώ (οι πρακτικές δυσκολίες στην εισαγωγή εθνικού νομίσματος, οι συγκυριακές ελλείψεις σε ορισμένα αγαθά, οι αλλαγές καταναλωτικών συνηθειών), αλλά το εάν θα υπάρξει εκείνη η συλλογική προσπάθεια ανασυγκρότησης μιας κοινωνίας που θα προσπαθήσει να οικοδομήσει την εναλλακτική της αφήγηση. Να μπορέσουμε, δηλαδή, συνειδητά και με δική μας κυρίαρχη επιλογή να αποκοπούμε από τις αγορές, την αντίληψη της οικονομίας με όρους ανταγωνιστικότητας, την προνομιμοποίηση του κέρδους και κατά συνέπεια από την κοινωνική βαρβαρότητα που αυτές συνεπάγονται, στην κατεύθυνση, αναγκαστικά μιας σύγχρονης σοσιαλιστικής προοπτικής. Δύσκολο αλλά αναγκαίο, εάν δεν θέλουμε να πέσουμε ξανά σε συνθήκη εξάρτησης από τοξικές «δόσεις»… Πηγή: Αριστερό Βήμα